ابن شهرآشوب

محمد بن علی بن شهر آشوب سَرَوی مازندرانی (۴۸۸ق - ۵۸۸ق) معروف به ابن شهر آشوب، فقیه، مفسّر و محدّث شیعه در قرن ششم هجری قمری و نویسنده کتاب‌هایی همچون مناقب آل ابی طالب و معالم العلماء.

ولادت و نسب

ابن شهر آشوب در سال ۴۸۸ق و بنا بر قولی در سال ۴۸۹ق به دنیا آمد. عده‌ای وی را اصالتا ساروی دانسته‌ و گفته‌اند ولادت وی در مازندران بوده است؛ اما برخی قائل‌ به ولادت وی در بغداد شده‌اند.

سفرها

وی به دنبال درگیری با حکمران مازندران، راهی بغداد شد و در آنجا به وعظ و تدریس مشغول شد و چنان مقبولیت یافت که خلیفه وقت به وی خلعت پوشاند. وی پس از مدتی اقامت در بغداد، در سال ۵۶۷ق به حله رفت و در آنجا به تدریس پرداخت. در این سفر ابن ادریس حلی و ابن بطریق از وی روایت شنیدند.

ابن شهر آشوب در سال ۵۷۳ق به حلب رفت که در آن زمان پایگاه حمدانیان و پناهگاه شیعیان بود. وی تا آخر عمر در حلب ماند.

جایگاه علمی ابن شهرآشوب

اساتید

شیخ عباس قمی، استادان ابن شهرآشوب را این‌گونه نام برده است:

شاگردان

شاگردان ابن شهرآشوب از این قرار است:

تألیفات و آثار

وفات

ابن شهر آشوب در شب جمعه ۲۲ شعبان سال ۵۸۸ق در شهر حلب درگذشت و در بالای کوه معروف به جَبَل جوشن به خاک سپرده شد. از دیدگاه شیعیان حلب این مکان مدفن محسن السقط فرزند امام حسین(ع) است. و به مشهدالسقط شناخته می‌شود.

بقعه‌ای در شهر بابل بنام ملا محمد بن شهرآشوب شهرت دارد که تشابه اسمی با ابن شهرآشوب دارد. دقیقا معلوم نیست بقعه ملامحمد بن شهر آشوب به چه کسی تعلق دارد و این بقعه مدفن چه شخص یا فردی است. دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استارآباد» (جلد چهارم) در این مورد آورده است:

«مسلما این مقبره مرقد شیخ رشیدالدین ابوجعفر محمدبن علی بن شهر آشوب السروی نیست که از فحول و علما قرن ششم و اهل ساری بوده و در زمان المتقی (۵۵۵ – ۵۳۰) در بغداد بر منبر می‌رفت، زیرا وی به حلب مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا بود و در شعبان سال ۵۷۹ رخت به سرای باقی کشید و همانجا در دامنه کوه جوشن در مشهد محسن السقط بن حسین بن علی به خاک سپرده شد.»

شاید این مقبره مرقد پدر او باشد که علی نام داشت و پسر شهر آشوب بود، یا شخص دیگری از مردان این خاندان است که معروف به شهر آشوب یا ابن شهر آشوب بوده‌اند.

در بیان عالمان و بزرگان

شیخ حر عاملی درباره ابن شهر آشوب می‌نویسد:

وی فردی عالم، فاضل، ثقه، محدث، عالم به رجال و روایات، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها بود.

میرزا حسین نوری در توصیف وی می‌گوید:

فخر شیعه، تاج شریعت، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهرآشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق و....

تفرشی می‌نویسد:

محمد بن علی بن شهرآشوب، پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده بود.

صلاح الدین صفدی، یکی از عالمان اهل سنت می‌نویسد:

محمّد بن علی بن شهرآشوب... یکی از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگی قرآن را حفظ کرده بود و در علم اصول شیعه به حد نهایی رسید. وی در علوم قرآنی و مشکلات حدیث و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر ـ در زمانی که مقتفی خلیفه عباسی در بغداد بود از دیگران تقدم داشت.

پانویس

منابع

پیوند به بیرون